Het Europese plaatje
De Europese natuur is uniek. Haast nergens anders ter wereld vind je op zo’n kleine oppervlakte en verspreid over zoveel verschillende landen zo’n levendig lappendeken van landschappen.
Het Europese netwerk bestaat uit meer dan 26.000 gebieden in de 27 landen en heeft een oppervlakte van meer dan 750.000 km² op het land en bijna 200.000 km² op zee. Het beschermt meer dan 200 bedreigde leefgebieden en meer dan 1.200 verschillende soorten dieren en planten.
Vlaanderen in Europa
Elke zone heeft haar eigen typische leefgebieden, dieren en planten. In Vlaanderen behoren alle Natura 2000-gebieden tot de Atlantische zone, op de Voerstreek na, die tot de continentale zone behoort. De Atlantische zone strekt zich uit van het noorden van Groot-Brittannië en Ierland tot de noordkust van Spanje en Portugal. Naast Vlaanderen behoren ook Nederland en enkele delen van Duitsland, Denemarken en Frankrijk tot die regio.
Vlaanderen is een van de meest verstedelijkte gebieden van Europa. Toch behoort 12,3% van ons grondgebied tot het Natura 2000-netwerk. Daarmee zit Vlaanderen op dezelfde lijn als Wallonië en landen zoals Frankrijk en Duitsland. De koplopers in Europa zijn Bulgarije, Slovenië en Slovakije: meer dan een kwart van hun grondgebied behoort tot het Europese natuurnetwerk. Groot-Brittannië sluit het rijtje: amper 7,1 % van de totale landoppervlakte is aangeduid als een speciale beschermingszone.
Juridische pijlers: Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn
De Europese Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn vormen de juridische pijlers van Natura 2000. Op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn is een samenhangend Europees netwerk van beschermde gebieden aangeduid.
De Vogelrichtlijn (pdf – 1 MB) uit 1979 heeft als doel alle wilde vogels en hun belangrijkste leefgebieden in de EU te beschermen. De richtlijn geeft aan dat verlies en achteruitgang van leefgebieden de belangrijkste bedreigingen zijn. Daarom verplicht ze de lidstaten die gebieden te beschermen die belangrijk zijn voor het voortbestaan van alle trekvogelsoorten en voor bijna 200 bijzonder bedreigde soorten. Dat zijn de zogenaamde vogelrichtlijngebieden of speciale beschermingszones in uitvoering van de Vogelrichtlijn (SBZ-V). De richtlijn beperkt een hele reeks handelingen die vogels direct bedreigen, zoals vangen, doden en het vernietigen van nesten. Ze kijkt daarbij toe op de regels van de jacht.
Het opzet en de maatregelen van de Habitatrichtlijn (pdf - 0,2 MB) van 1992 zijn vergelijkbaar aan die van de Vogelrichtlijn, maar ze hebben betrekking op een veel groter aantal Europese soorten. De Habitatrichtlijn vraagt ook een doelgerichte bescherming van zeldzame en bijzondere habitattypen, van Scandinavische natuurlijke bossen, over kalkhoudende rotsbodems aan de Atlantische kust tot de heidegebieden in de Vlaamse Kempen.
De Vogelrichtlijngebieden en de Habitatrichtlijngebieden vormen samen het Natura 2000-netwerk.
Biogeografische regio's
In Europa worden negen ‘biogeografische’ zones onderscheiden:
- de Atlantische zone
- de alpiene regio
- de Zwarte Zeeregio
- de boreale regio
- de continentale regio
- de Macaronesische regio
- de mediterrane regio
- de Pannonische regio
- de stepperegio
Vlaanderen ligt in de Atlantische en de continentale (Voeren) regio.
