Het heidelandschap is aspectbepalend voor deze SBZ. Onder ‘heidelandschap’ verzamelen zich een reeks van habitats, habitattypische soorten en regionaal belangrijke biotopen. In het heidelandschap komen (kwamen) vogelsoorten voor als wulp, kiekendieven, korhoen,…. die typisch zijn voor grote aaneengesloten heidehabitats, maar met foerageergebieden in aangrenzend extensief cultuurlandschap met schrale graslanden. Voedselarme waters zoals vennen maken integraal deel uit van het heidelandschap. De (grotere) vennen zijn van belang als broed-, foerageer- en slaapplaats voor moeras- en watervogels.

Habitats, regionaal belangrijke biotopen en habitattypische soorten van belang in het heidelandschap zijn:

• landduinen (2310), buntgras- en struisgrasvegetaties op landduinen (2330), pioniervegetaties van voedselarme, zwak gebufferde permanente wateren (3110), oeverkruidvegetaties (3130), dystrofe vennen (3160), vochtige heide (4010), droge heide (4030), droog (6230_hn), soortenrijk (6230_ha) en nat (6230_hmo) heischraal grasland, actief hoogveen (7110), overgangs- en trilveen (7140_oli), veenslenken (7150);
• gagelstruweel (rbbSm), brem- en gaspeldoornstruwelen (rbbSg), vochtig wilgenstruweel op venige en zure grond (rbbSo).

Volgende doelen worden globaal beoogd voor het heidelandschap:

• Realisatie van drie heidekernen van ‘topkwaliteit’
  Er komen in de SBZ een aantal middelgrote kernen, maar tegelijkertijd versnipperde heidehabitats voor. Knelpunt hierbij is dat nergens een voldoende grote aaneengesloten oppervlakte ‘heidelandschap’ voorkomt nodig voor het bereiken van een goede lokale staat van instandhouding van habitattypische soorten. Versterking door toename van de heidekernen en geassocieerde habitats (vennen zijn hier een integraal deel van) is absoluut noodzakelijk. De belangrijkste deelgebieden hiervoor zijn het Turnhouts Vennengebied (3, 5), Liereman-Korhaan (1) en Kijkverdriet, Kesseven en Klotgoor (7). In deze gebieden komen nog goed ontwikkelde voedselarme habitats (of in ontwikkeling) voor waar het gebied in Vlaanderen zeer belangrijk (4010, 4030, 7150) tot essentieel (3110, 3130, 6230, 7140) voor is (conform G-IHD). De mogelijkheid bestaat hier om tot versterking van het heidelandschap te komen binnen een ruimere matrix van vennen (3110, 3130), venen (7110, 7140, 7150), vochtige (4010) en droge (4030) heide, heischrale graslanden (6230) en landduinen (2310, 2330). De Liereman (1) heeft als enige gebied in de SBZ de potenties om te komen tot één groot heide- en veengebied met veenvegetaties in al zijn gradiënten.

  Binnen de 3 deelgebieden dient gestreefd naar het onderling verbinden van verspreide heidehabitats tot grotere gehelen. Het onderling verbinden van de heidekernen tussen de deelgebieden is fysiek niet mogelijk (met uitzondering van 3 en 5). Daarnaast worden ook structuurrijke overgangen van heidehabitats naar open, structuurrijk eiken-berkenbos gecreëerd in functie van soorten als nachtzwaluw en boomleeuwerik. In deelgebied Liereman (1) kunnen ter plaatse Hoge Mierdse Heide en Korhaan landduinhabitats 2310 en 2330 versterkt worden door omvorming van beboste landduinen. Bijkomende ontwikkeling kan gebeuren in het noordoostelijk deel van het Turnhouts Vennengebied (5, beboste landduinen ten zuiden en noorden van het vliegveld van Weelde). Toename van 2310 en 2330 is mogelijk door omvorming van beboste landduinen en (aanvullend) het nastreven van 30-40% open plekken in bos op bodems zonder profiel, voor 2330 ook door herstelbeheer vanuit landbouw. Bij herstel van 2330 dient bijzondere aandacht uit te gaan naar het mineraalrijke type 2330_dw. De herstelde habitats dienen aansluitend bij bestaande open terreinen voorzien, zodat een zekere natuurlijke dynamiek kan spelen. Lokaal kan 2310 en 2330 ontwikkeld worden in een matrix met 6230_hn, 4030 (en open eikenberkenbos). In functie van het verzekeren van een actieve windwerking en spontane dynamiek worden deze landduinhabitats in eerste instantie best ingebed in een matrix met andere schrale open vegetaties. Er wordt een toename beoogd van 27 ha voor duinheidehabitats, waarvan 25ha in deelgebied Liereman (1).

  Het gentiaanblauwtje is een belangrijke habitattypische soort van de vochtige heide. Er is enkel nog een populatie van deze vlindersoort aanwezig in het Turnhouts Vennengebied (3, 5). De populatie in de Liereman (1) stierf in 2011 uit. In functie van duurzame populaties voor de soort wordt gestreefd naar een verdere toename van 4010. Voor de ganse SBZ wordt een toename nagestreefd van natte heide in het Turnhouts Vennengebied (3, 5) en Liereman (1), waarbij het Kijkverdriet, Kesseven en Klotgoor (7) een mogelijke stapsteen voor het gentiaanblauwtje wordt. In dezelfde gebieden wordt een verdere toename van 4030 beoogd. Voor droge heide wordt in meerdere heidekernen een toename nagestreefd.

  • Er wordt een toename van 81 ha nagestreefd voor natte heide en 172 ha voor droge heide.Mogelijkheden voor oppervlaktetoename voor met natte heide geassocieerde veenvegetaties (7110, 7140, 7150) zijn er vooral in de Liereman (creatie van één aangesloten heide- en veengebied) door o.a. herstelbeheer vanuit grote zeggenvegetaties, rietmoeras en vochtige struwelen. Voor 7110 wordt behoud van de actuele kwaliteit van de lokale hoogveenelementen in overgangsveen (7110_oli) beoogd (behoud van een intact veenlichaam van ? 2,5 ha). Een cluster aan veenvegetaties creëert uitbreidingsmogelijkheden voor gevlekte witsnuitlibel (twee populaties bekend, SBZ van essentieel belang).
  • Er wordt een toename van 17 ha nagestreefd voor veenvegetaties.De potenties voor heischrale graslanden (6230) zijn in deze SBZ zeer groot door het voorkomen van verschillende kensoorten en de gebufferde zandbodems. Buiten het vliegveld van Weelde kan 6230 door herstel- of omvormingsbeheer versterkt worden in Liereman-Korhaan (1), Turnhouts Vennengebied (3, 5) en Kijkverdriet, Kesseven en Klotgoor (7). Er wordt gestreefd naar minimaal 3 kernen van 30 ha 6230 in functie van duurzame populaties van habitattypische soorten. Belangrijk is dat in deze kernen de lokale variaties naar subtypes (6230_ha, 6230_hn en 6230_hmo incl. ‘6230_hmo_kwel’ en ‘6230_hmo_klei’ ) maximaal worden aangesproken (al dan niet in complex).
  • Er wordt een toename van heischraal grasland met 99 ha nagestreefd.




• Verdere toename van vennen met oeverkruid- en waterlobelia-vegetaties en van de populaties drijvende waterweegbree
  Dit gebied is voor vennen van essentieel belang in Vlaanderen. Door het licht gebufferd karakter komen hier nog uiterst zeldzame soorten voor zoals gesteeld glaskroos, waterlobelia, pilvaren en oeverkruid. Het behoud van de goed ontwikkelde vegetaties van mineraalarme oligotrofe (3110) en oligo-mesotrofe stilstaande wateren (3130_aom, oeverkruidgemeenschappen) is een eerste doelstelling. Om duurzame populaties van de habitattypische flora en fauna te verkrijgen is verdere toename van deze habitats noodzakelijk. Een toename van 3110 en 3130 in een matrix van venen (7140, 7150), natte (4010) en droge heide (4030) en heischraal grasland (6230), gecombineerd met een extensivering van het landbouwgebruik en herstel van de natuurlijke hydrologie, draagt bij tot een verdere verhoogde interne buffering van deze vennen. Voor de dystrofe vennen (3160) wordt behoud van de huidige oppervlakte (minstens 1,9 ha) voorop gesteld. Gezien de kennislacune die er is ten aanzien van mogelijk andere 3160-vennen in de Liereman (bijkomende oppervlakte?) kan de effectief te behouden oppervlakte vermoedelijk hoger liggen. De 3110-vennen zijn op Vlaams niveau van essentieel belang voor habitattypische soorten als waterlobelia.Er wordt een toename van 4 ha voor 3110 en 17 ha voor 3130 nagestreefd.Deze oppervlaktetoename geeft eveneens kansen voor de uitbreiding van het aantal populaties van drijvende waterweegbree. Naast een oppervlaktetoename (die abiotisch in ruimte beperkt is), dient een verdere algemene kwaliteitsverbetering voor 3110 en 3130 nagestreefd. Beschikbaarheid van voldoende geschikte voortplantingsplassen is van belang voor heikikker en poelkikker.




• Kwaliteitsverbetering van de heidehabitats
  Naast oppervlaktetoename is ook kwaliteitsverbetering door het instellen van een gericht beheer (en het opheffen van actueel onaangepast beheer) aan de orde. Herstel van de natuurlijke hydrologie is essentieel voor het bereiken van een goede lokale staat van instandhouding voor natte heide, laagveen en vennen.