Auteur: Dirk Raes, boswachter Natuur en Bos

Onderzoekers van het NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek, Nederland)  vragen natuurliefhebbers om als ‘citizen scientist’ (burgerwetenschapper) mee te helpen bij het in kaart brengen van de trekroutes van jonge lepelaars (Platalea leucorodia).

Belangrijk, want ze weten nog heel weinig over hoe jonge, onervaren vogels tijdens hun eerste migratie zonder ouders weten waar ze naar toe moeten vliegen. Hun trekgedrag bepaalt namelijk hun overlevingskansen in een snel veranderende wereld. Daartoe werden dit voorjaar twintig jonge lepelaars uitgerust met een GPS-zender, op de Hoeckelingsdam nabij Amsterdam.
De geavanceerde zendertjes geven elke tien minuten precies aan waar de jonge vogels zijn op basis van GPS-posities, maar informatie over de omgeving die de vogels ervaren ontbreekt. Daarvoor is de hulp van burgerwetenschappers nodig.

Onderzoekster Tamar Lok  wil kijken of deze jonge lepelaars groepsgenoten volgen tijdens de trek om zo geschikte stopover- en overwinteringsgebieden te vinden. Daartoe is van groot belang om te weten met wie ze in een groep zitten, vóór en tijdens de trek, vooral met welke andere gekleurringde vogels, maar ook de aantallen jonge en adulte (ervaren) vogels in de groep.

In dit kader werd in september Lepelaar W-NA91 [Matthijs] gemeld in het ANB-gebied Stuivekenskerke/Viconia-hoeve (Ijzervallei). De vogel verblijft hier geruime tijd, werd op 5 oktober nog gezien (lichtjes mankend omwille van een wonde), maar het lijkt er sterk op dat de zender uitgevallen of verloren is. Verder onderzoek wordt gevergd.    
Op vrijdag 1 oktober is Lepelaar W-NASC [Thomas] aanwezig in de Schelde-delta, namelijk in  het Haringvliet nabij Stellendam. Op zaterdag 2 oktober te 09:48u. besluit deze vogel te vertrekken richting zuiden. (zie kaart 1). Echter, regen en wind zullen zijn reisgezel worden.

Voor de kust vliegend komt Thomas net over 12:00u. t.h.v. Knokke-Heist. Intussen is de wind toegenomen en het lijkt erop dat er een stevige zijwind de vogel(s?) landinwaarts stuwt.
Omstreeks 12:38u. wordt het hen allemaal wat teveel en werd besloten te rusten aan de achterzijde van de Put Van Vlissegem (in beheer van ANB-gebied). (zie kaart 2).
Drie uurtjes later wordt besloten om toch verder te trekken : de roep van het zuiden is sterk.

Echter, de wind trekt aan en de regen neemt toe. De vogel(s?) besluiten om 16:00u. te stoppen en te overnachten in ’t Pomptje (militair natuurgebied in beheer van ANB).
De volgende dag, zondag 3 oktober gaan ze toch door en vertrekken om 10:18u., echter wind en vooral regen brengen hen omstreeks 11:00u. terug aan de grond te Stuivekenskerke. (zie kaart 3).
Het is hier dat men de groep voor het eerst visueel opmerkt. Dirk Raes (boswachter én beheerder European-colour-ring Birding, een website met alle kleurring-projecten van Europa) telt min. 71 vogels, waarvan vijf kleurgeringde lepelaars (4 uit NL en 1 uit Duitsland) en dus waaronder lepelaar W-NASC [Thomas]. (zie foto 1) .

Ook na die regen komt steeds zonneschijn en dit groepje lepelaars besluit omstreeks 14:28u. te vertrekken richting zuiden en een halfuurtje later verlaten ze België met een snelheid van zo’n 50km./u.
Intussen is lepelaar W-NASC [Thomas] via Baie d’Authie, FR (waar ze ’s avonds aankwamen), de monding van de Seine terug landinwaarts getrokken (in tegenstelling met ander lepelaars die de kust volgen) en bevindt zich op 6 oktober ten zuiden van Clermont Ferrand, in de vallei van de L’Arrier. Gaat deze vogel, in tegenstelling tot andere gezenderde lepelaars die Spanje of Portugal verkiezen, dan over land richting Camargue ?

Met deze een warme oproep om op het terrein te gaan en visueel de trekroute, de aantallen en het biotoop in beeld te brengen alsook te beheren en aldus te beschermen.

Verdere informatie :

• NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek, Nederland)
• CR-birding.org

Dankwoord : oprechte dank aan Tamar Lok voor het gebruik van de log-gegevens / kmz-bestanden van deze lepelaars. Alle succes toegewenst met haar studie.