Vlaams minister voor Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege heeft via ministeriële besluiten drie soortenbeschermingsprogramma’s (SBP’s) vastgesteld. Die bevatten concrete acties die mee de kwartelkoning, de grauwe kiekendief en de Europese hamster moeten in stand houden. (Foto grauwe kiekendief: Yves Adams, Vilda)

Minister Schauvliege heeft in haar beleidsnota aangegeven minstens vier SBP’s per jaar op te starten. Na het SBP voor de bever, dat op 27 mei werd vastgesteld, wordt dit engagement met deze drie SBP’s voor 2015 alvast gehaald. De opmaak van zeven andere soortenbeschermingsprogramma’s werd al opgestart, zodat er ook in 2016 vier goedgekeurde SBP’s verwacht worden.

Een soortenbeschermingsprogramma is een instrument dat aanvullend op de gebiedsgerichte maatregelen in speciale beschermingszones van het Europese Natura2000-netwerk wordt ingezet om Europese natuurdoelen te behalen. Binnen speciale beschermingszones wordt vooral gefocust op het inrichten en in stand houden van bepaalde habitats zoals beukenbossen, schrale hooilanden of vochtige duinvalleien en de diersoorten die daar typisch in voorkomen. Hoewel er bijde inrichting van deze zones ook rekening wordt gehouden met het leefgebied van specifieke diersoorten, is er voor sommige soorten extra ruimte of een extra set beheermaatregelen nodig. Diersoorten zijn mobieler dan vegetaties en vragen soms om maatregelen buiten speciale beschermingszones. Dit alles kan worden vastgelegd in een soortenbeschermingsprogramma. Zo vormen de soortenbeschermingsprogramma’s, in combinatie met de managementplannen voor speciale beschermingszones, de belangrijkste instrumenten om de Vlaamse engagementen in te vullen voor Europese topnatuur - de zogenaamde ‘gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen’.

De kwartelkoning is een zomerse broedvogel, die in Vlaanderen voornamelijk in niet al te dichtbegroeide graslanden met voldoende hoog gras zijn territorium kan vestigen. Ook de grauwe kiekendief komt in het voorjaar uit zijn Afrikaanse overwinteringsgebieden terug naar onze contreien. Deze roofvogel broedt in Noordwest-Europa in uitgestrekte akkerbouwgebieden. Ook de Europese hamster is een typische akkersoort  die in löss- en leembodems een burcht graaft als schuil- en overwinteringsplaats.

De SBP’s voor deze drie soorten bevatten richtlijnen voor de inrichting en het beheer van geschikt leefgebied. Voor de hamster en de grauwe kiekendief ligt dit leefgebied hoofdzakelijk buiten het Natura2000-netwerk van speciale beschermingszones. Daarnaast zijn er maatregelen om territoria van kwartelkoningen en nesten van grauwe kiekendieven op landbouwpercelen te beschermen, waarbij de landbouwer gecompenseerd zal worden voor eventueel opbrengstverlies.  Via een kweekprogramma en gerichte herintroducties in voldoende grote stukken leefgebied zal de hamsterpopulatie terug op peil gebracht worden. Ook zijn er sensibiliserings-, onderzoeks- en monitoringsacties voorzien. Dit voorjaar werd bijvoorbeeld met succes nagegaan of de kwartelkoning naar een geschikt natuurgebied kan worden gelokt door het afspelen van specifieke geluiden.

De soortenbeschermingsprogramma’s zijn opgesteld door het Agentschap voor Natuur en Bos, en vertrekken vanuit een basisrapport dat de ecologie, de huidige toestand, de bedreigingen en de kansen voor de soorten beschrijft. De acties werden verder uitgewerkt en regelmatig overlegd met een begeleidende commissie met vertegenwoordigers van relevante overheidsinstellingen, ondernemers-, natuur-, jacht-, landeigenaars- en landbouworganisaties. Uiteindelijk werden quasi alle punten uit deze drie SBP’s goedgekeurd op de Gewestelijke Overleginstantie voor Natura2000, waar dezelfde groepen op Vlaams niveau vertegenwoordigd zijn.

Deze drie programma’s zullen worden uitgevoerd met ondersteuning van de Europese Commissie in het kader van het LIFE-project 'Belgian Nature Integrated Project'.